کیست دندان چیست و راه‌های پیشگیری و درمان آن کدامند؟

آیا تاکنون متوجه دردهای شدید در ناحیه لثه یا دهان شده‌اید؟ آیا می‌دانید عدم توجه به چنین علائمی ممکن است منجر به بروز عوارض شدیدی برای دندان‌ها گردد؟ به طور کلی، درد ناگهانی لثه یا دندان از رایج‌ترین علائم رشد کیست دندان به شمار می‌روند. البته در برخی موارد نیز کیست دندان تا مدت‌ها بدون کوچک‌ترین علائمی رشد کرده و در بازه زمانی کوتاهی عوارض آن مشخص می‌شود؛ بنابراین برای جلوگیری از آسیب رسیدن به دندان‌ها نیاز است تا به صورت دوره‌ای نسبت به چکاپ دهان و دندان خود اقدام کرد.

اساساً کیست بافتی کیسه‌مانند است که داخل آن پُر از مواد جامد نرم یا مایع است. همچنین کیست‌ها در برخی موارد متورم بوده و داخل آن‌ها را هوا تشکیل می‌دهد! کیست‌های دهانی معمولاً در اطراف بافت نرم دهان مانند لثه، لب‌ها یا درون استخوان فک و کنار دندان رشد می‌کنند.

به طور معمول، خطر کیست دندان متوجه ریشه دندان‌ها بوده و در صورت عدم توجه به آن می‌تواند منجر به نابودی لثه و دندان‌ها شود. در این مقاله، قصد داریم تا به بررسی سؤالی با مضمون «کیست دندان چیست؟» پرداخته، ارتباط آبسه‌های دهانی با کیست را تشریح کرده و در ادامه انواع کیست دهان و علائم آن را بررسی می‌کنیم. سپس دلایلی را برمی‌شماریم که منجر به ایجاد کیست دندان می‌شوند. در نهایت، راه‌های پیشگیری و درمان به منظور مقابله با خطر کیست دندان را مورد بررسی قرار خواهیم داد. با ما همراه باشید.

• کیست دندان چیست؟
• آبسه دهانی چیست و چه ارتباطی با کیست دارد؟
• کیست‌های دهانی چند نوع هستند؟
• کیست‌های دهانی چه علائمی دارند؟
• چه دلایلی منجر به بروز کیست دندان می‌شوند؟
• چگونه می‌توان از خطر کیست دندان پیشگیری کرد؟
• چگونه می‌توان کیست دندان را درمان کرد؟

کیست دندان چیست؟

کیست دندان در اطراف بافت‌های مختلف دندان همچون ریشه رشد می‌کند و معمولاً در ابتدای رشد بدون عفونت است. ماهیت التهابی کیست دندان زمانی شکل می‌گیرد که پالپ دندان رو به نابودی است. در یک کلام می‌توان گفت که پالپ دندان درونی‌ترین قسمت دندان است و در محفظه داخلی قسمت سخت دندان قرار دارد که از مینا و عاج تشکیل شده است. همچنین پوشش سخت اطراف پالپ باعث می‌شود که این قسمت تحت تأثیر میکروب‌های موجود در دهان عفونت نکند. کیست دندان پس از نابودی پالپ التهابی شدید داشته و موجب فشار روی استخوان‌های اطراف دندان آسیب‌دیده، تضعیف استخوان فک و نابودی لثه می‌شود.

آبسه دهانی چیست و چه ارتباطی با کیست دارد؟

در باور بسیاری از افراد آبسه‌های دهانی همان کیست هستند؛ در حالی که چنین موضوعی صحت ندارد. در حقیقت، آبسه‌های دهانی بافت‌هایی التهابی هستند که گاهی اوقات در کنار کیست‌های دهانی و در برخی موارد داخل آن‌ها شکل می‌گیرند. از همین روی می‌توان گفت که آبسه‌های دهانی تا حدودی مشابه کیست هستند؛ اما این در حالی است که تفاوت‌های بسیاری با کیست‌های دهانی دارند. در ادامه به بررسی این تفاوت‌ها می‌پردازیم.

آبسه‌ها عفونت‌های حاد موضعی هستند که در بافت‌های دهانی ایجاد شده و نیاز به درمان دارند. به طور معمول، برای درمان بافت‌ها یا دندان‌های آسیب‌دیده پالپ مرتبط با ریشه دندان مورد جراحی قرار می‌گیرد.
آبسه‌ها علائمی آشکار دارند و به راحتی می‌توان متوجه بروز آن‌ها در دهان شد. در واقع، از جمله بارزترین علائم بروز آبسه‌های دهانی می‌توان درد شدید به همراه التهاب را نام برد. به علاوه، التهاب بافت‌های دهانی، تورم، تب، خستگی، ایجاد حفره‌ها یا حجم‌های غیرطبیعی داخل دهان علائم نشان‌دهنده بروز آبسه هستند. به طور معمول، آبسه‌های دهانی با دردهای ناگهانی شروع شده و طی چند ساعت یا چند روز تشدید می‌شوند. دردهای ناشی از آبسه معمولاً به قسمت‌های گردن، فک و گوش نیز سرایت می‌کنند.

کیست‌های دهانی چند نوع هستند؟

به طور کلی، برخی از شایع‌ترین کیست‌های دهانی عبارت‌اند از کیست‌های Dentigerous، Periapical، Mucocele و Odontogenic که در ادامه به بررسی هر یک می‌پردازیم.

• کیست Dentigerous: این نوع کیست در گروه کیست دندان جای گرفته و به طور معمول در نزدیکی دندان عقل رشدنیافته‌ی فک پایین، دندان نیش بالا یا اطراف تاج دندان ایجاد می‌شود.
• کیست Periapical: کیست پری اپیکال تحت عنوان کیست رادیکولار نیز شناخته می‌شود. این کیست از جمله انواع مختلف کیست دندان بوده و در نتیجه‌ی عفونت پالپ، نابودی عصب دندان و در قسمت ریشه آن ایجاد می‌شود. کیست‌های پری اپیکال احتمال تبدیل شدن به آبسه‌های دهانی عفونی را دارند.
• کیست Mucocele: این نوع کیست تحت عنوان کیست مخاطی دهان نیز شناخته شده و در بافت‌های داخل دهان همچون قسمت‌های داخلی گونه، زبان و لب ایجاد می‌شود. کیست مخاطی معمولاً به دلیل ترس شدید یا تحریک بافت‌های آسیب‌دیده دهان ایجاد شده و منجر به ترشح بزاق دهان می‌شود. به طور کلی، این نوع کیست به راحتی قابل‌درمان بوده و پس از مدت کوتاهی از بین می‌رود.
• کیست Odontogenic: این نوع کیست از جمله کیست‌های دهانی بوده و به طور معمول در ناحیه فک زیرین شکل می‌گیرد. کیست ادونتوژنیک تا پیش از رشد کامل علائم قابل‌توجهی ندارد. همچنین بیماران برای درمان این نوع کیست نیاز به جراحی فک دارند. سپس به طور مداوم تحت نظر پزشک قرار می‌گیرند تا از ایجاد دوباره کیست جلوگیری به عمل آید.

کیست‌های دهانی چه علائمی دارند؟

به طور کلی، می‌توان گفت که کیست دندان در صورت عفونی بودن علائمی به صورت التهاب، ورم و درد به همراه خواهد داشت. همچنین کیست‌های دهانی مخاطی معمولاً به صورت تاول یا زخم‌های سطحی نمایان می‌شوند که قابل‌رؤیت هستند.

با این حال کیست‌های غیر عفونی معمولاً هیچ‌گونه علائمی به همراه ندارند؛ مگر اینکه به اندازه‌ای بزرگ شوند که به صورت توده‌ای قابل‌مشاهده باشند؛ بنابراین به منظور جلوگیری از خطر کیست دندان و دهان در این گونه موارد می‌توان از طریق اسکن‌های دیجیتالی دهان و دندان متوجه چنین کیست‌هایی شده و نسبت به درمان آن‌ها اقدام کرد.

چه دلایلی منجر به بروز کیست دندان می‌شوند؟

کیست دندان معمولاً در اطراف دندان‌های پوسیده یا فرسوده شکل می‌گیرد. با این حال چند دلیل رایج برای شکل‌گیری کیست دندان وجود دارند که در ادامه به تشریح هر یک می‌پردازیم.

• برخی از کیست‌های دندانی به دلیل رشد دندان‌هایی اضافی، رشد نادرست این دندان‌ها در دهان یا رشد غیرطبیعی دندان شکل می‌گیرند.
• از بین رفتن پالپ ریشه دندان به هر صورت نیز می‌تواند منجر به ایجاد کیست دندان گردد.
• در برخی موارد دلایل ژنتیکی نیز خطر ابتلا به کیست دندان را تشدید می‌کنند.
• دندان‌های کج شده یا دندان عقل رشدنیافته از جمله شایع‌ترین عوامل تشکیل کیست دندان در اطراف تاج یا ریشه آن هستند.
• ریشه دندان‌های آسیب‌دیده یا بهبود نیافته هم می‌توانند منجر به بروز مجدد کیست دندان شوند.

چگونه می‌توان از خطر کیست دندان پیشگیری کرد؟

به منظور جلوگیری از ایجاد کیست‌های دهان و دندان رعایت نکات بهداشتی و حفظ سلامت دندان‌ها ضروری است. در همین راستا، ضمن رعایت مرتب بهداشت دندان‌ها می‌توانید به صورت دوره‌ای معاینات دندان‌پزشکی انجام داده و از عدم بروز کیست‌های دهان و دندان در بافت‌های داخلی دهان خود اطمینان حاصل کنید.
همچنین اگر متوجه پوسیدگی، تاول یا زخم‌های سطحی در دهان، لثه یا اطراف دندان خود شدید، نیاز است تا به دندان‌پزشک مراجعه کرده و معاینات لازم روی دندان‌ها و به خصوص پالپ ریشه دندان خود انجام دهید. به علاوه، به خاطر داشته باشید که دندان‌های سالم تحت هیچ عنوان منجر به بروز کیست دندان و دهان نمی‌گردند.

چگونه می‌توان کیست دندان را درمان کرد؟

درمان کیست دندان صرفاً با انجام آزمایش‌های پیشرفته دهان، رادیوگرافی، شناسایی محل دقیق کیست و زیر نظر دندان‌پزشک متخصص انجام می‌شود. با این حال، روش‌های درمانی مختلف بسته به نوع کیست متفاوت هستند. به طور کلی، درمان کیست به روشی مؤثر و بازیابی سلامت دهان و دندان با به‌کارگیری ابزارهای مورد نیاز و روش‌های درمانی Endodontic و درمان پالپ ریشه دندان انجام می‌شوند.
همچنین کیست دندان در درازمدت می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار داده و منجر به عفونت سایر بافت‌های بدن گردد. در چنین مواردی به منظور بهبود درد، ورم و التهاب بافت آسیب‌دیده روش‌های درمانی کشیدن دندان، جراحی و یا درمان پالپ ریشه دندان مفید واقع می‌گردند. به هر حال رعایت بهداشت دهان و دندان و انجام چکاپ‌های منظم می‌توانند در پیشگیری از خطر کیست دندان مؤثر بوده و در صورت ابتلا به آن خیلی سریع نسبت به درمان کیست و بازیابی مجدد سلامت دهان و دندان خود اقدام کرد.